Những câu chuyện đáng chú ý về Phiona Mutesi (năm nay 19 tuổi) - thần đồng cờ vua, xuất thân từ một trong những khu ổ chuột nghèo nhất Thủ đô Kampala (Uganda) đã tạo cảm hứng cho một bộ phim mới ở Hollywood.
 |
| Phiona Mutesi cùng với người thầy cờ vua Robert Katende. |
Người qua đường dễ dàng gặp Phiona Mutesi ngồi gập người xuống trên nền đất bùn trong túp nhà của gia đình ở khu ổ chuột Katwe tại Uganda, một trong những nơi khó khăn nhất trên trái đất. Ở tuổi lên 9, Phiona không thể đọc, không biết viết và đã bỏ học, đến khi cô gặp Robert Katende, một nhà truyền giáo Uganda, đã dạy cô chơi cờ vua - một môn thể thao của nước ngoài, mà tại Uganda, không hề có từ “cờ vua” trong ngôn ngữ mẹ đẻ của Phiona. Làm thế nào chỉ trong bốn năm, cô đã trở thành người liên tục đạt và giữ danh hiệu nữ vô địch cờ vua quốc gia?
 |
| Phiona Mutesi với đạo diễn phim Mira Nair (giữa) và Lupita Nyong’o, người đóng vai mẹ của Phiona trong phim “Nữ hoàng Katwe”. |
Vào một ngày, bà Harriet, mẹ Phiona chợt nhận ra đứa con mình có thể đánh bại bất kỳ đối thủ cờ vua nào bà biết đến. Nhưng cũng trong vòng bốn năm, bà phải chuyển chỗ ở đến năm lần, đưa Phiona và hai người anh đến nơi khác. Nhà mới nhất của Phiona bao gồm một phòng rộng hơn ba mét vuông, không có cửa sổ và mái nhà bằng thiếc cũ kỹ, đổ nát mà cứ hễ có mỗi trận mưa là ngập lán. Vật dụng trong nhà gồm một nồi rửa, một bếp than nhỏ, một ấm trà, một bàn chải đánh răng bị mòn, gương nứt, một quyển Kinh Thánh và hai nệm mốc cho cả gia đình phải ngủ hằng đêm.
Katwe là một nơi phủ đầy sương khói của Kampala, xuất hiện vào giữa thế kỷ 20. Nơi đây như là một nơi cho các nghệ nhân nghèo, phát triển thành khu ổ chuột, nhiều tội phạm nhất của thành phố. Vệ sinh nơi đây rất kém và trong mùa mưa thường xuyên bị ngập lụt, cư dân thường ngủ trên mái nhà của họ để tránh chết đuối. Người ta ước tính rằng 40% phụ nữ tuổi thanh - thiếu niên ở đây có con. Nhà truyền giáo Katende cho biết “Các bà mẹ độc thân không thể duy trì nhà ở. Có nhiều trẻ em lang thang ngoài đường vì bố mẹ không có khả năng để chăm sóc. Nó là một chu kỳ của sự đau khổ và hoàn cảnh đó gần như không thể phá vỡ”.
 |
| Phút im lặng của Phiona Mutesi. |
Bà Harriet nhớ lại, khi Phiona là một đứa trẻ, cô ấy suýt chết hai lần vì bị bệnh nhưng không bao giờ được chẩn đoán - có lẽ liên quan đến bệnh sốt rét. Phiona bỏ học ngay sau khi cha cô qua đời và cô đã bắt đầu bán ngô luộc đựng trong một cái chảo trên đầu cô. Một buổi chiều năm 2005, cô đã bí mật đi theo anh trai Brian với hy vọng rằng ông anh có thể dẫn cô tới một bữa ăn. Nhưng ngược lại, ông anh dẫn cô đến một nhóm trẻ đang chơi cờ. “Khi lần đầu tiên nhìn thấy cờ vua, tôi rất ngạc nhiên vì điều gì có thể làm cho tất cả những đứa trẻ chơi cờ và xem cờ này lại rất im lặng - Phiona nói - Sau đó, tôi nhìn họ chơi và cảm nhận được hạnh phúc và vui mừng, và tôi muốn có một cơ hội để được hạnh phúc”. Sự thập thò lén xem đánh cờ từ bậc cửa của Phiona đã làm cho nhà truyền giáo Katende chú ý và nói: “Cô gái trẻ, vào đi. Đừng sợ”.
Trong thời gian huấn luyện để tham gia cuộc thi quốc tế đầu tiên - cuộc thi Cờ vua Thiếu nhi quốc tế của châu Phi được tổ chức ở Nam Sudan hồi năm 2009, Mutesi chưa từng đọc một cuốn sách nào. Lần đầu tiên xuất ngoại, cô đã trở về trong chiến thắng. Kể từ đó đến nay, Mutesi đã tham gia nhiều cuộc thi cờ vua ở Nga, Thổ Nhĩ Kỳ và Na Uy.
 |
| Nơi Phiona Mutesi từng sinh sống ở Kampala, Uganda. |
Năm 2013, Mutesi còn được mời tham dự Diễn đàn phụ nữ thế giới ở New York, với sự hiện diện của cựu Bộ trưởng Ngoại giao Mỹ Hillary Clinton. Tại diễn đàn, Mutesi được mời để chia sẻ về chơi cờ vua và cách cô đã vượt qua rất nhiều trở ngại để đạt trình độ quốc tế. Mutesi là một trong 5 phụ nữ được diễn đàn lựa chọn, vinh danh.
Cô đã được trao một khoản trợ cấp 25.000 USD, được sử dụng để quảng bá cờ vua và giáo dục cho các cô gái ở Uganda. Mutesi hy vọng sẽ thu hút được 50 cô gái đến phòng cờ vua đầu tiên dành cho các em gái ở Uganda, nhưng lại có đến 400 cô gái tìm đến trong vòng hai ngày. Tại Mỹ, Mutesi còn được thi đấu với thần tượng của cô, Garry Kasparov, đại kiện tướng cờ vua người Nga, kỳ thủ mạnh nhất trong lịch sử cờ vua thế giới.
Năm 2012, một cuốn sách viết về Mutesi được xuất bản mang tên The Queen of Katwe (Nữ hoàng ở Katwe) của Tim Crothers. Và cũng trong năm này, hãng phim Walt Disney mua bản quyền chuyển thể cuốn sách và bắt đầu thực hiện thành phim “Nữ hoàng Katwe”. Nữ diễn viên Kenya đoạt giải Oscar Lupita Nyong’o sẽ hóa thân thành mẹ Mutesi.
Nam diễn viên Anh gốc Nigeria David Oyelowo, được đề cử giải Quả cầu Vàng trong phim chính kịch Selma, cũng sẽ tham gia đóng phim. Vai Mutesi do Madina Nalwanga đóng. Ngoài ra còn có một phim tài liệu về Mutesi trên YouTube kể từ năm 2012.
Bây giờ cờ vua đã được phát triển mạnh ở Uganda. Bộ phim của Walt Disney về Phiona Mutesi sẽ trình chiếu vào cuối tháng 9 năm nay, hứa hẹn sẽ làm mềm những trái tim sắt đá.
HOÀNG ĐẶNG
