.

Lưỡi gươm Damocles

* Xin quý báo cho hỏi: Thành ngữ “Lưỡi gươm của Damocles” nghĩa là gì? (Hoàng Văn Ba, Liên Chiểu, Đà Nẵng).

- Thành ngữ nổi tiếng “Lưỡi gươm của Damocles” (Sword of Damocles) có xuất xứ từ một câu chuyện ngụ ngôn đạo đức cổ được phổ biến bởi Marcus Tullius Cicero (một triết gia và nhà hùng biện, chính khách, nhà lý luận chính trị La Mã) trong cuốn sách của ông có tựa là “Tusculan Disputations” (Những cuộc thảo luận của người Tusculan). Trong cuốn sách ra đời vào năm 45 TCN này, Cicero kể câu chuyện về Dionysius II , một vị vua độc tài đã từng cai trị thành phố Syracuse (một trong những thành phố cổ đẹp nhất, thuộc đảo Sicily, phía nam Italy) trong thế kỷ thứ tư và thứ năm TCN.

Bài viết “What was the sword of Damocles?” (Gươm của Damocles là gì?) đăng trên trang http://www.history.com kể câu chuyện thú vị về xuất xứ của thành ngữ này.

Theo đó, mặc dù thừa giàu có và quyền lực nhưng Dionysius lại thiếu sự bình an. Những luật lệ tàn bạo do chính ông ban ra đã mang lại cho ông quá nhiều kẻ thù và ông luôn bị dày vò bởi nỗi lo sợ bị ám sát, đến nỗi ông phải ngủ trong một căn phòng có hào sâu bao quanh và chỉ tin cậy mỗi con gái mình trong việc cạo râu cho ông với một lưỡi dao cạo.

Ngày nọ, Cicero kể, sự bức bối của nhà vua lên đến cực điểm khi một nịnh thần tên là Damocles “tắm” cho ông ta hàng ngàn lời khen ngợi, rằng ngài thật là may mắn, rằng thế gian không ai hạnh phúc như ngài... Nghe lời tâu hót pha chút ganh tị này, vua lên tiếng, giọng khó chịu: “Nếu cuộc sống của ta làm ngươi ưa thích, ngươi có muốn nếm thử nó và xem ta may mắn đến chừng nào không?”. Damocles đồng ý, Dionysius cho phép anh ta ngồi lên ngai vàng và ra lệnh cho một toán người hầu phục vụ anh ta. Anh ta được chiêu đãi bằng các món thịt ngon, được tắm với nước hoa và dầu xức.

Damocles không thể tin được vận may của mình, nhưng ngay khi bắt đầu tận hưởng cuộc sống của một vị vua, anh ta nhận thấy rằng trên trần nhà, ngay trên đầu mình, có một thanh gươm sắc như dao cạo được treo bằng một sợi lông ngựa. Từ đó về sau, sự sợ hãi của kẻ nịnh thần về mạng sống của mình đã làm cho anh ta không thể an tâm tận hưởng các bữa tiệc xa hoa cùng với sự phục dịch của các người hầu. Nỗi lo lắng cứ tăng dần mỗi khi anh ta liếc nhìn về lưỡi gươm treo lủng lẳng trên đầu mình, cuối cùng anh ta cầu xin vua được miễn thứ, rằng mình không còn muốn được... may mắn như vậy nữa.

Đối với Cicero, câu chuyện của Dionysius và Damocles hàm ý rằng những người cầm quyền luôn luôn bất an bởi bóng ma của sự lo lắng và cái chết, và rằng “không thể có hạnh phúc cho một người luôn phải lo sợ”. Ngụ ngôn này về sau trở thành một mô-típ quen thuộc trong văn học thời trung cổ, và cụm từ “Lưỡi gươm của Damocles” thường được sử dụng phổ biến như một cách nói ẩn dụ để mô tả một mối nguy hiểm tiềm ẩn. Tương tự như vậy, những câu nói kiểu như “treo đầu sợi chỉ” (“hanging by a thread”) đã trở thành cách nói ám chỉ một tình huống nguy hiểm hoặc bấp bênh.

Một trong những trường hợp nổi tiếng mà thành ngữ này được sử dụng là vào năm 1961 trong Chiến tranh Lạnh, khi Tổng thống Mỹ John F. Kennedy phát biểu trước Liên Hợp Quốc, trong đó ông nói rằng “Mọi đàn ông, phụ nữ và trẻ em đang sống dưới một lưỡi gươm Damocles của vũ khí hạt nhân, treo trên đầu những sợi chỉ mỏng manh nhất, có thể bị cắt đứt bất kỳ lúc nào do tai nạn, tính toán sai, hoặc sự điên rồ”.

Ngoài ngụ ý nói trên, thành ngữ “Lưỡi gươm của Damocles” còn khuyên ta hãy hài lòng với những gì mình có và đừng bao giờ ghen tị với những gì người khác có.

ĐNCT

;
.
.
.
.
.