“Cải tiến và phổ cập phương pháp cứu lò ngải để chăm sóc sức khỏe cộng đồng” là đề tài nghiên cứu đã được chúng tôi báo cáo tại Thành hội Đông y Đà Nẵng ngày 14-12-2001. Đây là phương pháp cứu lò ngải do chúng tôi đặc chế.
 |
| Lò cứu điếu ngải do Lương y Phan Công Tuấn đặc chế dùng trong điều trị vô sinh nữ. |
Trong 15 năm qua, áp dụng phương pháp cứu lò ngải phối hợp với phương dược điều trị chứng vô sinh bước đầu chúng tôi đã đạt được một số thành công đáng khích lệ.
Căn cứ lý luận trong tác phẩm kinh điển Nội Kinh Linh Khu, thiên Quan Năng cho rằng các chứng châm không tác dụng thì dùng cứu thích hợp, các chứng hãm hạ (dương khí hạ hãm, công năng nội tạng suy nhược), âm dương đều hư thì dùng phép cứu (châm sở bất vi cứu chi sở nghi, hãm hạ giả cứu chi, âm dương giai hư hỏa tự đương chi…). Điều chúng tôi tâm đắc nhất là cứu không chỉ thích nghi với các bệnh chứng âm hàn và hư nhược, mà còn được ứng dụng rộng rãi hơn đúng như sách Y Học Nhập Môn đã tổng kết: “Bệnh hư dùng cứu để hỏa khí trợ nguyên dương, bệnh thực dùng cứu khiến thực tà theo hỏa mà phát tán, bệnh hàn dùng cứu để khí ấm trở lại, bệnh nhiệt dùng cứu để dẫn khí uất nhiệt phát ra”. Bởi vậy theo chúng tôi, đối với chứng vô sinh ở tất cả các thể bệnh đều có thể sử dụng phép cứu.
Tham khảo một số y văn cổ có đề cập dùng cứu trị vô sinh như sau:
Sách Y Học Cương Mục nói: “Nam giới vô sinh dùng mồi ngải cứu cách muối tại rốn hằng ngày cho đến 200-300 liều sẽ hiệu quả, đối với nữ thì dùng huyệt Tử cung cứu 37 liều hoặc châm sâu 2 thốn, vị trí huyệt này lấy Trung cực ngang ra mỗi bên 3 thốn”.
Sách Thế Y Đắc Hiệu lại nói: “Đàn bà tuyệt tự (vô sinh nguyên phát) cứu huyệt Quan nguyên 30 liều có thể có thai, đàn bà có thai mà hư nhiều lần thì cứu huyệt Bào môn, Tử hộ mỗi bên 50 liều, Bào môn tại Quan nguyên lấy qua bên trái 2 thốn, Tử hộ tại Quan nguyên lấy qua bên phải 2 thốn, Tử hộ còn gọi là Khí môn”.
Châm Cứu Giáp Ất Kinh cũng nói “Vô sinh cứu giữa rốn khiến có con”. Sách này lại nói: “Chứng không con dùng các huyệt Âm giao, Thạch môn, Quan nguyên, Trung cực, Dũng tuyền, Trúc tân, Thương khâu, Âm liêm”.
Kết hợp biện chứng luận trị với các phương huyệt đặc trị trong y văn kinh điển, chúng tôi đưa ra phác đồ điều trị vô sinh bằng phương pháp cứu lò ngải như sau:
1. Phương huyệt và ý nghĩa: Gồm 3 nhóm huyệt như sau:
- Huyệt chủ trị: Quan nguyên, Khí hải, Tam âm giao, Túc tam lý. (Theo lý luận vô sinh do hai mạch Xung - Nhâm mất điều hòa dẫn đến, dùng Quan nguyên, Khí hải để bồi nguyên cố bản, điều lý Xung - Nhâm; Tam âm giao để điều bổ Can Tỳ, sinh tinh ích tủy; Túc tam lý điều bổ Tỳ Vị, tư dưỡng nguồn sinh hóa khí huyết).
- Huyệt phối hợp: Thận hư thì gia thêm Thận du, Thái khê để tư âm bổ thận; Can uất gia Thái xung, Nội quan để khoan trung lý khí, sơ can giải uất; Đàm thấp gia Phong long, Âm lăng tuyền để kiện tỳ lợi thấp, trừ đàm hóa trệ; Huyết ứ gia Huyết hải, Địa cơ để hoạt huyết hóa ứ ; Thấp nhiệt gia Xung dương, Phong long để thanh nhiệt lợi thấp, tuyên thông khí cơ.
- Huyệt đặc trị: Tử cung, Bào môn, Tử hộ. Đây là theo kinh nghiệm cổ nhân, theo giải phẫu dưới da các huyệt này là cân cơ chéo, cơ ngang bụng, có các động - tĩnh mạch nông của thành bụng, các dây thần kinh kèm theo động - tĩnh mạch, đốt cứu các huyệt này có tác dụng điều trị tích cực tại chỗ đối với các bệnh chứng của cơ quan sinh dục tử cung, buồng trứng, vòi trứng.
2. Thao tác và liệu trình: Chúng tôi sản xuất dụng cụ lò cứu - điếu ngải Thái Ất cung cấp cho người bệnh sử dụng. Chúng tôi chỉ trực tiếp đốt cứu lần đầu, sau đó hướng dẫn bệnh nhân về nhà làm. Cách sử dụng như sau:
- Đốt cháy một đầu điếu ngải, đặt vào trong lò cứu, khi bắt đầu nghe nóng thì lót thêm một lớp vải điều, cứ thế lót tăng dần 2-4-6-8… lớp, đồng thời đẩy dần điếu thuốc vào sao cho đầu điếu ngải cháy luôn ở tâm điểm lò cứu, ngay trên huyệt cần cứu. Khi có tàn bó dài thì đem ra gạt tàn rồi đặt vào vị trí huyệt như cũ. Thời gian cứu mỗi huyệt từ 15-20 phút, cùng lúc có thể cứu 2-3 lò/2-3 huyệt. Sau khi cứu vùng huyệt đỏ ửng lên là tốt. Chú ý độ nóng ấm vừa phải, nghe khoan khoái dễ chịu là tốt, không để nóng rát, không gắng sức chịu nóng quá, có thể gây bỏng.
- Chúng tôi chỉ định phương huyệt, tư thế đốt cứu, hướng dẫn cách xác định vị trí huyệt theo đồng thân thốn hay mốc giải phẫu, đánh dấu huyệt, dùng lò cứu điếu ngải đặt trên huyệt để ôn cứu làm mẫu một lần theo phương thức cầm tay chỉ việc cho bệnh nhân và người nhà bệnh nhân có thể làm theo để tiếp tục thực hành điều trị tại nhà theo phương huyệt đã chỉ.
Liệu trình: Sau khi sạch kinh bắt đầu cứu, mỗi ngày cứu một lần, một liệu trình 24 ngày, nghỉ 5-7 ngày cứu tiếp tục liệu trình khác. Một đợt điều trị từ 3-6 liệu trình cứu lò ngải kết hợp với dùng thuốc thang hoặc thuốc hoàn theo biện chứng luận trị đã nêu ở trên.
PHAN CÔNG TUẤN
