Trong bối cảnh tình hình thế giới diễn biến phức tạp, cạnh tranh giữa các siêu cường nhằm hình thành trật tự mới càng rõ rệt hơn, các nhóm nước khu vực cũng điều chỉnh chính sách ngoại giao, thúc đẩy chương trình hợp tác để thích ứng với yêu cầu thực tế.
Đông Nam Á và vùng Vịnh đều giữ vị trí địa chiến lược, là điểm đến hợp tác của tất cả cường quốc. Mối quan hệ, hợp tác giữa Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) và Hội đồng Hợp tác Vùng Vịnh (GCC) suốt 33 năm qua phát triển khá khiêm tốn dù hai bên đã thiết lập quan hệ và tất cả thành viên GCC đều đã ký Hiệp ước Thân thiện và Hợp tác ở Đông Nam Á (TAC). Điều này đặt ra những thách thức đối với các quốc gia trong hai khu vực song cũng là đòi hỏi cấp thiết để làm sâu sắc thêm quan hệ hợp tác ASEAN - GCC. Sự kết nối giữa hai bên không chỉ giúp tăng cường hợp tác vì lợi ích chung bền vững mà còn là cơ hội để học hỏi lẫn nhau trong nỗ lực điều chỉnh và hài hòa quan hệ với các nước lớn, giảm thiểu tác động bất lợi của cạnh tranh địa chính trị.
Với sáng kiến mang tính lịch sử do Thái tử Saudi Arabia Mohammed bin Salman và Tổng thống Indonesia Joko Widodo, quốc gia giữ cương vị Chủ tịch ASEAN năm nay, đề xuất, ngày 20-10, hội nghị cấp cao ASEAN - GCC lần đầu tiên diễn ra tại thủ đô Riyadh (Saudi Arabia), mang lại nhiều kết quả nổi bật. Với tổng GDP đạt hơn 5.000 tỷ USD và dân số hơn 700 triệu người, ASEAN và GCC có rất nhiều nguồn lực to lớn để đóng vai trò chiến lược và tích cực trong thế giới phân cực. Năm 2022, hợp tác song phương tiếp tục tiến triển tích cực, với tổng kim ngạch thương mại đạt hơn 142 tỷ USD, đầu tư FDI đạt hơn 523 triệu USD, đồng thời số lượng du khách GCC đến ASEAN đạt hơn 375.000 người.
Tại hội nghị, các nhà lãnh đạo ASEAN và GCC đã trao đổi về tình hình khu vực và thế giới; thông qua các văn kiện quan trọng, trong đó có khung hợp tác giữa ASEAN và GCC trong giai đoạn 2024 - 2028. Tổng thống Indonesia Joko Widodo kêu gọi tăng cường hợp tác kinh tế ASEAN - GCC, đồng thời nhấn mạnh hai tổ chức này sẽ tiếp tục phát triển hỗ trợ an ninh lương thực và năng lượng thông qua hợp tác về nông nghiệp và lương thực, tiêu chuẩn hàng hóa nông nghiệp và chuyển đổi năng lượng. Hoàng thái tử Mohammed ben Salman đánh giá khung hợp tác giữa ASEAN và GCC trong giai đoạn 2024 - 2028 là “lộ trình rõ ràng cho những nỗ lực tập thể nhằm tăng cường hợp tác trong nhiều lĩnh vực, phục vụ lợi ích chung”.
Theo các nhà quan sát chính trị, có rất nhiều tiềm năng để ASEAN và GCC thúc đẩy hợp tác về thương mại, năng lượng, chống biến đổi khí hậu, ban hành tiêu chuẩn chung đối với thực phẩm Halal đáp ứng quy định Hồi giáo. Trong khi đó, ASEAN cũng cần hợp tác với GCC để ổn định thị trường dầu mỏ vốn có nhiều biến động, thu hút nguồn vốn đầu tư dồi dào. Bên cạnh đó, sự hợp tác ASEAN - GCC còn mang lại lợi ích cho cả hai bên, từ chính trị, kinh tế, thậm chí là an ninh; đồng thời cũng nâng cao vị thế của hai khối khu vực trên trường quốc tế.
Ở khía cạnh khác, động lực thúc đẩy sự hợp tác của GCC dựa trên nhu cầu và chính sách thúc đẩy đa dạng hóa mối quan hệ nhằm giảm sự phụ thuộc vào phương Tây, độc lập về chính sách, mở rộng nền kinh tế vượt ra ngoài lĩnh vực dầu mỏ. Trong khi đó ASEAN là một trong những thị trường mới tiềm năng và đầy năng động mà GCC cần hướng tới. Việc tăng cường quan hệ với ASEAN, vị thế ở khu vực Trung Đông của GCC cũng sẽ được nâng cao bởi đây cũng là khu vực mà đối thủ của họ như Iran hay Thổ Nhĩ Kỳ đang thúc đẩy hợp tác mạnh mẽ.
Có thể nói, hội nghị thượng đỉnh ASEAN - GCC phản ánh sự thừa nhận ngày càng tăng về vai trò quan trọng của châu Á, đặc biệt là Đông Nam Á, trong các kế hoạch tương lai của các quốc gia vùng Vịnh. Quan hệ đối tác ASEAN - GCC hứa hẹn sẽ thúc đẩy cơ hội hợp tác, đồng thời mang lại nhiều lợi ích đôi bên cùng có lợi trong bối cảnh toàn cầu đang biến đổi năng động song cũng vô cùng phức tạp.
TUYẾT MINH
